de schijn van tegenstelling

Lopend vanaf het Stationsplein naar het Damrak, moet ik twee straten oversteken, of liever gezegd, één straat met gescheiden rijstroken, beide voorzien van brede zebrapaden (rechts op de foto deels zichtbaar).

Toen ik hier onlangs weer was, sloot ik me aan bij de brede linie wachtenden. Aan de overzijde vormde zich een even indrukwekkende linie. Zwijgend namen wij elkaar op. Dappere krijgers, gewapend met kanonswagens (buggies), speren (paraplu's), schilden (tassen) en helmen (capuchons en petten), onze banieren (sjaals en dassen) fier in de wind. Slechts de kudde die grommend tussen ons door daverde weerhield ons van de aanval.
Daar klonk eindelijk de klaroenstoot van het klikkende voetgangerslicht en de twee linies rukten gelijktijdig op. Niemand kon hier doorheen breken.

Ai.
Zonder slag of stoot vloeiden onze linies ineen, een kortstondig weefsel.
Voordat het licht op rood sprong was de metamorfose van oorlogslinies tot winkelend publiek voltooid.

onterecht onbestaand

gemak -- ongemak
gerief -- ongerief
geloof -- ongeloof
gezien -- ongezien
gehoord -- ongehoord
terecht -- onterecht
genot -- ....
geheugen -- ....
gezeur -- ....
gevat -- ....

vanuit de toekomst

Toen ik nog op pakweg een derde van mijn huidige leeftijd was, vroeg ik me regelmatig af hoe de toekomst zou zijn. Vooral voor mij persoonlijk, maar ook hoe de rest van Life, The Universe and Everything zich zou ontwikkelen.
Er waren toen oliecrises en autoloze zondagen (geweldig vond ik dat laatste!), en er was het rapport van de club van Rome, "Grenzen aan de Groei" in 1972, dat een deprimerend scenario van de toekomst schetste. Overbevolking, milieuvervuiling en een volledige uitputting van grondstoffen zouden de aarde binnen 100 jaar onleefbaar maken. Het rapport had een enorme impact, het werd enerzijds afgekraakt als onrealistisch, vooral in Amerika, maar anderzijds gaf het een schokgolf die uiteindelijk mede heeft geleid tot de biobak, milieubelasting en de ontwikkeling van duurzame energie.

Het rapport ontmoedigde mijn kinderwens, want mijn kinderen zouden dan eveneens bijdragen aan de teloorgang, en bovendien: in wat voor wereld kwamen die terecht? Dat kon ik ze niet aandoen. Het was in die tijd een gevleugelde uitspraak dat je 'in deze wereld geen kinderen wilde neerzetten.'
Uiteindelijk kreeg ik toch drie dochters, en mijn rationalisatie was dat mijn kinderen wellicht konden bijdragen aan een positieve herschrijving van het doemscenario.

Tot gisteren dacht ik dat het grauwe toekomstbeeld van de club van Rome toch maar mooi geen werkelijkheid was geworden (in mijn herinnering zouden we allemaal binnen zo'n 50 jaar aan honger, vervuiling en energie-armoe te gronde gaan, en daar zouden we dan toch inmiddels in het rijke westen concrete voorbeelden van moeten zien), maar de voorspellingen van de club van Rome zijn nog steeds on target, zo las ik hier, en hier, en vorig jaar is een nieuw rapport verschenen dat de lijnen weer op dezelfde manier doortrekt.

Ook las ik dat het rapport vooral als doel had om een groot publiek te illustreren hoe je de toekomst moet voorspellen als het om exponentiële verbanden gaat, zoals de jaarlijkse procentuele toename van bevolking en luchtvervuiling, en de jaarlijkse procentuele afname van grondstoffen, en hoe tegen-intuïtief snel dat allemaal gaat. Het was toen nog niet zo lang dat men wist om te gaan met dynamische systeemmodellen met recursieve vergelijkingen. Eind jaren zestig hadden computers nog maar amper de rekenkracht om met zulke modellen om te gaan. Nu leert vrijwel elke middelbare scholier dit op de grafische rekenmachine in te tikken, en voilá, in het venstertje staat hoeveel jaren ons nog van de definitieve ondergang scheiden, tenzij wij ons prompt bekeren tot een duurzame levensstijl.

Voorzover ik weet staat in het rapport niets over het broeikaseffect, wat meer dan dertig jaar geleden waarschijnlijk voorbij de horizon van denkbare ontwikkelingen lag.

Deze afgelopen zomer was heet, en het najaar was ongekend warm. De weermannen en --vrouwen reppen opgetogen van weer een nieuwe record, en ik moet zeggen, ik vind het wel fijn, al die warmte.
Maar tegelijkertijd zie ik voor mijn geestesoog soms vanuit de toekomst terug naar nu. In die toekomst ligt half Nederland onder water, en is het Monument op de Dam uitsluitend scuba-duikend te bezoeken. Het is moeilijk voor te stellen hoe wij dan leven, maar wat ik me dan wel voorstel is hoe vreemd het moet zijn om vanuit die toekomst die vrolijke, naieve weerberichten terug te zien. Ach ach, als zij toen wisten waar dat warme weer de voorbode van was.....

bierpul mosterdpot

In de koelkast vond ik een vrijwel lege mosterdpot in de vorm van een bierpul. Je weet wel, zo'n pot van glas met een handvat en een oranje rubberen geval dat zich bij wijze van deksel om de bovenrand klemt.

Laat ik deze bierpul aan mijn glazenverzameling toevoegen, dacht ik. Ik vulde hem met heet water en liet hem een nacht staan om de restjes mosterd los te weken. Dat lukte heel aardig. Ook de deksel liet zich goed schoonpoetsen, al wist ik niet zeker waarom ik dat deed. Misschien kwam die ooit nog van pas als ik thee in dit glas schonk die ik niet koud wilde laten worden?

Daarna het etiket verwijderen.
Daarna het etiket verwijderen.
Daarna het etiket verwijderen.
Enfin, na drie dagen van weken, peuteren, wrijven, schrobben en schuren, kan ik min of meer door het glas heen kijken op de plaats waar eerst het etiket zat vastgelijmd. Bij een modaal uurloon had ik voor de geïnvesteerde tijd al een complete biertap inclusief glazenset kunnen aanschaffen.

Tijdens dat schrobben en schuren komen er merkwaardige gedachten bij me op. Hoe komt men bij Marne eigenlijk tot de keuze voor de etikettenlijm? Ik denk aan potten en blikken waar een etiket meestal alleen zit vastgeplakt bij een klein overlappend strookje op het etiket zelf, zodat je met een goed gemikte scheur in één beweging het etiket kunt verwijderen. Goed, de vorm van de bierpul verhinderde dat hier, maar twee kleine streepjes aan de uiteinden van het etiket had een hoop gescheeld. In gedachten berekende ik hoeveel liter lijm Marne met een dergelijke strategie zou kunnen besparen. Daar moet je natuurlijk wel weer de kosten van de nieuwe etiketplakapparatuur van aftrekken. Je bespaart echter niet alleen op de lijm maar het levert ook nog eens vrolijker klanten op die vaker een pot Marne zullen aanschaffen, en dat is toch uiteindelijk je doel.

Mogelijk ook vindt men bij Marne dat het etiket er gewoon op hoort te blijven zitten, opdat we het bier voortaan in glazen met vrolijke mosterd-etiketten serveren?

Of zou bij Marne een ernstig verstoorde relatie bestaan tussen de chef productontwikkeling en de chef etiketten plakken? De laatste legt elke oekaze van hogerhand naast zich neer, en blijft uit chagrijn op de vertrouwde manier etiketten plakken, stel ik me zo voor.

Waarschijnlijk, besloot ik, was dit een volkomen goedaardig geval van kortzichtigheid. Daarvan zijn ten slotte voorbeelden te over, zoals producten in nauwsluitend plastic folie, die slechts met volharding en een keur aan gereedschap te bevrijden zijn.

Mocht ik ooit een invloedrijke positie hebben bij één of ander bedrijf, dan zou een nieuw product de markt niet opkomen zonder dat de significant others van de ontwikkelaars het in huishoudelijke kring kritisch hebben uitgetest en er hun goedkeuring aan hebben gehecht. Misschien levert dat hier en daar enkele tijdelijk verstoorde relaties op, maar je hebt dan in ieder geval tevreden klanten.

iran

Van Iran weet ik erg weinig. Het is een groot land, het heette vroeger (of nog steeds?) Perzië, en maakte deel uit van het gebied waar voor het eerst landbouw en stedelijke organisaties ontstonden, en schrift zich ontwikkelde. Ik weet dat het een streng godsdienstig land is waar de vrijheid van meningsuiting wordt beknot.


Maar niets geeft een betere indruk van het land en hoe het is om daar te leven dan een persoonlijk weblog, zoals bijvoorbeeld dat van Jadi, een academicus in Teheran. Hij schreef eerst in het Farsi, de officiële taal van Iran, maar zijn website werd 'gefilterd', waardoor hij niet meer gelezen werd. Hij is nu overgestapt op Engels, ook al kost het schrijven in het Engels hem moeite. Niettemin is duidelijk genoeg wat hij wil overbrengen.

Toevallig kreeg hij onlangs een aantal vragen toegestuurd van een zekere Joe die een 'global cultures class' volgde. De vragen gaan over allerlei zaken uit het dagelijks leven, zoals hoe laat de winkels open zijn, of je elkaar een kadootje moet geven als je elkaar ontmoet, hoe men tegen echtscheiding aan kijkt, wat de normale werktijden zijn, en zo voort. Interessant om te lezen. De vrijdag is wat voor ons de zondag is, hun werkweek loopt van zaterdag tot woensdag, en soms wordt op donderdagochtend nog gewerkt. Er worden in Iran vele talen gesproken, niet alleen Farsi, maar ook Turks, Koerds, Lori (?), Arabisch. Op school gebeurt alles in het Farsi en het is zelfs verboden om Turks te leren.

Hij verslaat o.a. demonstraties, de situatie voor de vrouwen in zijn land, de websites die gefilterd worden (bv. Amazon), hoe mensen de filtering weer proberen te omzeilen, en beschrijft zijn reactie op de gevangenneming van de Iraanse filosoof Ramin Jahanbeglou, nadat deze in het buitenland kritiek had geleverd op de Iraanse regering. Jadi, de blogschrijver, had zelf nog les van hem gekregen, en nu was de man gearresteerd. Het komt dan allemaal heel dichtbij....

barack hussein obama

Als je de naam Barack Hussein Obama nog niet gehoord hebt, zul je verbaasd zijn dat dit de toekomstige president van Amerika is, en dat hij de rest van de wereld (in ieder geval mij) weer vertrouwen zal geven in het beleid van 'the most powerful country in the world'. Hij heeft visie, gevoel voor humor, relativeringsvermogen, zoekt de dialoog in plaats van de confrontatie en lijkt integer en oprecht.


Barack Obama met zijn vrouw Michelle.



Obama vertelt onomwonden dat al dat machtsvertoon van de Verenigde Staten voortkomt uit de wens de olie-aanvoer veilig te stellen, en dat dat afgelopen moet zijn. Het probleem moet bij de bron aangepakt worden.
Dus moet Amerika alles op alles te zetten om 'energy independence' te bereiken, dus zelfvoorziening (bijna schreef ik 'selfsupporting', maar dat is alweer een engelse term) op energiegebied, door enerzijds energieverbruik terug te dringen en anderzijds alternatieve vormen van energie te ontwikkelen. De regering moet niet wachten tot de auto-industrie zelf met vernieuwing komt, maar bijdragen aan de ontwikkeling van energie-zuinige auto's, en moet actieve betrokkenheid tonen bij het terugdringen van het broeikas-effect.

Obama met zijn oudste dochter Malia.

'Energy independence' is het punt met de hoogste prioriteit, maar direct daarna komt het ontwikkelen van een gezondheidszorg die open staat voor iedereen, en de hervorming van het onderwijs.

Allemaal belangrijke zaken, waarbij veel Amerikanen warm kunnen lopen voor zijn visie en de manier waarop hij die over het voetlicht brengt.
Verrassend, deze ontwikkeling.

Meer is te lezen, te horen en te zien op zijn eigen website.

creatief

lieve god

dagboek van een dode

Tot zo'n jaar of tien geleden hield ik onregelmatig een dagboek bij. Volgens de huidige normen en waarden is dat privé. Tenzij je toestemming hebt van de eigenaar is het lezen van het dagboek van een ander 'off limits,' zoiets doe je niet. Daar zijn we het allemaal over eens.

Niettemin zijn er omstandigheden waarin sommigen van ons, uit nieuwsgierigheid of eigen onzekerheid, zich toch wel eens schuldig maken aan het lezen van zo'n dagboek of privé correspondentie. Een moeder die zich zorgen maakt over haar kind - gebruikt het drugs, is het verslingerd aan dat onbetrouwbaar sujet dat zich de laatste tijd vaak aan de deur vertoont? Een geliefde die wil weten of de partner wel helemaal eerlijk is of wil begrijpen hoe deze de relatie 'in werkelijkheid' ziet.

Niet alleen is het mij zelf overkomen, maar met schaamrood beken ik dat ook ik me daar schuldig aan heb gemaakt. Onzekerheid en gebrek aan zelfvertrouwen leken daarbij de belangrijkste drijfveren. Of moet ik het gebrek aan respect noemen? Hoe dan ook, er was geen sprake van een keuze, want zoals ik eerder betoogde: we hebben geen vrije wil ....
Schaamte is zonder vrije wil een overbodige emotie, maar ook daarin heb ik geen keuze; het is er desondanks. Dat akelige gevoel helpt misschien om het nooit meer te doen. Al merk ik dat niet zozeer het akelige schaamtegevoel, maar toegenomen zelfvertrouwen de beste preventie is.
Het maakt voor mij nu niet meer uit wat die ander privé denkt of schrijft; van belang is alleen hoe ik het gedrag van die ander interpreteer in relatie tot mijn levensgeluk. Die interpretatie is alleen mijn zaak. Maakt die interpretatie me onzeker of ongelukkig, dan ben ik de enige die daar wat aan kan doen.

Wat nu als de dagboekschrijver is overleden, gelden dan andere regels?
De persoon bestaat niet meer, en strikt genomen kun je zijn of haar privacy niet meer schenden.

Teruglezend in mijn dagboek vind ik vooral mijn observaties van de kinderen en enkele filosofische beschouwingen interessant. Het grootste deel lees ik met kromme tenen. Pathetisch, melodramatisch en sentimenteel. Pfff. Zo nu en dan beleefde ik het zo, en dat waren vooral ook de momenten dat ik behoefte voelde dit op papier te zetten, als uitlaatklep, en in een poging ordening aan te brengen in de emotionele chaos.

Als ik dood ben, lijkt het me genant als iemand mij op deze manier leert kennen. Al ben ik er natuurlijk niet meer om daar last van te hebben. Dat was de reden dat ik bijna de vlam er in gezet had. Omdat een dagboek toch geen goede afspiegeling is van hoe het was. Het blijft een momentopname, en zelfs op dat moment zelf vond ik al dat ik het niet goed weergaf, of niet goed weer kon geven. Het lijkt me voor mijn nabestaanden niet altijd een pretje om dat te lezen. Misschien moet ik een bloemlezing maken met de stukjes die mij wel de moeite waard lijken en waar ik me goed bij voel.

Vermoedelijk zal dit echter zo'n plan blijven dat ik nooit zal uitvoeren.

vroege kleurenfoto's van pre-revolutie Rusland

Een Russisch scheikundige, Sergei Mikhailovich Prokudin-Gorskii uit de tsarentijd was één van de eersten die kleurenfoto's maakte. Hij belichtte glasplaten snel achter elkaar met drie verschillende filters. Daarna projecteerde hij de drie beelden met het juiste licht tegelijkertijd om het originele beeld weer te reproduceren.




Hij stelde zichzelf ten doel Rusland in beeld te brengen. Veel van zijn foto's uit het Rusland van voor de revolutie, tussen 1909 en 1915 zijn nu in beheer bij het Amerikaanse Library of Congress en doorzoekbaar.
Met behulp van digitale technieken zijn zijn setjes van drie glasplaten in sprankelende glorie te bewonderen, onder andere hier.